کاوش موضوع پهلوی دوم

محمّدرضا پهلوی (۴ آبان ۱۲۹۸ – ۵ مرداد ۱۳۵۹) از ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ شاه ایران بود. او پس از پدرش رضاشاه دومین و آخرین کسی بود که در دودمان پهلوی به پادشاهی رسید و با وقوع انقلابِ ۱۳۵۷، از ایران رفت و نظام شاهنشاهی پایان یافت. محمّدرضا شش‌ساله بود که پدرش پادشاه شد و او به ولیعهدیِ ایران رسید. او تحصیلات مقدماتی را در ایران و تحصیلات متوسطه را در سوئیس به پایان رساند و در بازگشت به ایران با درجهٔ ستوان دوم از دانشکده افسری فارغ‌التحصیل شد. با اشغال ایران در جنگ جهانی دوم و کناره‌گیری اجباری رضاشاه، محمدرضا با پیشنهاد محمدعلی فروغی به پادشاهی رسید. او با پایان اشغال ایران و خروج نیروهای خارجی از کشور، با سیاست نخست‌وزیر وقت، احمد قوام، به حکومت خودمختار در آذربایجان و کردستان خاتمه داد. مدتی پس از نجات از یک ترور نافرجام، با تشکیل مجلس سنا، بر اختیارات محمدرضاشاه افزوده شد. در دوران او، صنعت نفت تحت مالکیت بریتانیا برای مدت کوتاهی توسط محمد مصدق، نخست‌وزیر که از حمایت مجلس شورای ملی برخوردار بود، ملی شد. پس از اختلافات دولت و مجلس، مصدق دو گزینه داشت: انحلال مجلس هفدهم (که با ۷۹ نماینده به‌جای ۱۳۶ کرسی و اکثریت جبهه ملی با ۴۲ نماینده تشکیل شده بود) یا مواجهه با استیضاح. او با برگزاری رفراندومی که سابقه‌ای در مشروطه نداشت، نظر مردم در بقای دولت یا بقای مجلس را جویا شد که بر بنیاد نظر مردم، مجلس را منحل کرد. اما دولت مصدق در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ با کمک انگلیس و آمریکا سرنگون شد و شاه که تا پیش از این در سیاست دخالتی نداشت، از این پس بیشتر به سیاست وارد شد. متعاقباً، دولت ایران شرکت‌های نفتی خارجی را از طریق قرارداد کنسرسیوم در سال ۱۳۳۳ به صنعت کشور بازگرداند. محمدرضاشاه پهلوی طی انقلاب سفید اقدام به اصلاحات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نمود. او قصد داشت با نوسازی کشور از طریق ملی‌سازی صنایع کلیدی، لغو سیستم ارباب‌رعیتی و گسترش صنایع، ایران را به یک قدرت جهانی تبدیل کند. رژیم همچنین ملی‌گرایی ایرانی را از طریق سیاست‌های مختلف از جمله رواج نمادهایی مانند کوروش بزرگ، استوانه کوروش و آرامگاه کوروش بزرگ ترویج داد. شاه سرمایه‌گذاری‌های عمده‌ای را در زیرساخت‌ها، یارانه‌ها و کمک‌های بلاعوض زمین برای جمعیت دهقانی، مشارکت در سود کارگران صنعتی، ساخت تأسیسات هسته‌ای، ملی‌سازی منابع طبیعی ایران و برنامه‌های سوادآموزی آغاز کرد که یکی از مؤثرترین برنامه‌ها در جهان تلقی می‌شدند. شاه همچنین تعرفه‌های سیاست اقتصادی و وام‌های ترجیحی را به شرکت‌های ایرانی اختصاص داد که در پی ایجاد یک اقتصاد مستقل برای کشور به‌شمار می‌رفت. تولید خودرو، لوازم خانگی و سایر کالاها در ایران به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافت و منجر به ایجاد یک طبقه صنعتی جدید شد که در برابر تهدیدهای رقابت خارجی در امان بود. در دهه ۱۳۵۰، پهلوی یک دولتمرد چیره‌دست تلقی شد و از قدرت رو به رشد خود برای تصویب قرارداد خرید و فروش ۱۹۷۳ استفاده کرد. این اصلاحات در دهه‌ها رشد اقتصادی پایدار به اوج خود رسید که ایران را به یکی از سریع‌ترین اقتصادها در میان کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه تبدیل کرد. ایران در طول حکومت ۳۷ ساله محمدرضا پهلوی میلیاردها دلار صرف هزینه‌های صنعتی، آموزشی، بهداشتی و نظامی کرد و از نرخ رشد اقتصادی فراتر از ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه برخوردار بود. به همین ترتیب، درآمد ملی ایران ۴۲۳ برابر شد و کشور شاهد افزایش بی‌سابقه درآمد سرانه — که در هر مقطعی از تاریخ ایران به بالاترین حد خود رسید — و سطوح بالای شهرنشینی را شاهد بود. تا سال ۱۳۵۶، با تمرکز پهلوی بر هزینه‌های دفاعی، که او آن را وسیله‌ای برای پایان دادن به مداخله قدرت‌های خارجی در کشور می‌دانست، جایگاه نظامی ایران را به عنوان پنجمین ارتش جهان قرار داد. محمدرضاشاه در دههٔ ۱۳۵۰ نظام تک‌حزبی را جایگزین چندحزبی کرد. مسیر اتخاذ شده توسط محمدرضاشاه نقطه عطفی در تاریخ ایران محسوب می‌شود. این اصلاحات، که به انقلاب سفید معروف است، مفاهیم جدیدی از مدرنیته را معرفی کرد، الگوهای تازه اجتماعی و اقتصادی ایجاد نمود و زبانی نو در سیاست به‌کار گرفت. این تغییرات، تلاشی برای پیشبرد اصلاحات سیاسی و توسعه اجتماعی-اقتصادی بود که آمریکا آن را گامی کلیدی در مسیر مدرنیته می‌دانست و شاه نیز آن را پایه‌ای حیاتی برای تثبیت رژیم خود تلقی می‌کرد. با افزایش ناآرامی‌های سیاسی در ایران در اواخر دهه ۱۳۵۰، رهبران کنفرانس گوادلوپ به شاه پیشنهاد کردند که هر چه زودتر ایران را ترک کند. محمدرضاشاه در نهایت در ۲۶ دی ۱۳۵۷، در پی اعتراض‌های گسترش‌یافتهٔ مخالفان به رهبری روح‌الله خمینی ایران را ترک کرد. او گفته بود که ترجیح می‌دهد کشور را ترک کند تا اینکه مردم خود را بکشد. شاه ایران در تبعید در مصر که انور سادات رئیس‌جمهور مصر به او پناهندگی سیاسی داده بود، در ۶۰ سالگی بر اثر سرطان غدد لنفاوی درگذشت. محمدرضاشاه سه بار ازدواج کرد و صاحب پنج فرزند شد. همچنین او چهار کتاب دربارهٔ سرگذشت خود و ایران نوشت. رؤیای او در مورد آنچه از آن به‌عنوان «تمدن بزرگ» یاد می‌شود، منجر به نوسازی صنعتی و نظامی سریع و همچنین اصلاحات اقتصادی و اجتماعی شد. در نظام جمهوری اسلامی ایران از او وجهه ناپسندی به نمایش گذاشته شده و با رکیک‌ترین صفات مورد ترور شخصیتی قرار گرفته است. او سال‌ها پس از مرگ در عرصهٔ سیاست کشور به‌عنوان شخصیت تاریخی و «مرجع سیاسی» حضور دارد.... بیشتر در ویکی پدیا